Mehmet Temiz-HAYVANSAL GIDALARDAKİ ANTİBİYOTİK KALINTILARININ İNSAN SAĞLIĞIN ETKİSİ

HAYVANSAL GIDALARDAKİ ANTİBİYOTİK KALINTILARININ İNSAN SAĞLIĞIN ETKİSİ

Hayvancılıkta antibiyotikler; hastalıkların sağıtımı ve hastalıklardan koruma amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. FAO (gıda ve tarım örgütü) raporlarına dayanarak hazırlanan yayınlarda hayvanların %80’inin yaşamlarının belli dönemlerinde veya tamamında, tedavi esnasında, içme suları ve yemleri ile bu tür ilaçları aldıkları belirtilmektedir. Veteriner ilaçları ve hayvan yetiştiriciliğinde kullanılan katkı maddeleri, veteriner hekimliği ve hayvan yetiştiriciliğinin önemli ihtiyaçlarından biridir. Ancak, yetkisiz kişilerin bilinçsiz ve yasal olmayan ilaç kullanımları yanısıra hastalıklara karşı antibiyogram yapılmadan verilen yetersiz ilaçlar, hastaları iyileştirmediği gibi dirençli bakteri popülâsyonlarının da ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Antibiyotikler hayvanlarda sağıtıcı, koruyucu ve semirtici amaçla kullanılan ve hayvansal ürünlerde kalıntı bırakan farmakolojik etkili maddeler, organizmada tam metabolize olmadıkları ve tam olarak atılmadıkları için tüketicilerin sağlığını sürekli ve hatta yaşam boyunca olumsuz etkilerler. Çoğu ülkelerde, farmakolojik etkili maddelerin kullanımı ile ilgili yönetmelikler bulunmaktadır. Örneğin, kesilecek kasaplık hayvanlara 5 gün önce antibiyotik ve benzeri ilaçlar verilmez. Aynı şekilde antibiyotik tedavisine maruz kalmış hayvanların sütleri bu süre içinde tüketilemez. Farmakolojik etkili maddelerden en önemlisi antibiyotiklerdir. Bunlar, hayvanlarda sağıtım amacıyla, koruyucu olarak ve kilo artışı sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Bu antibiyotiklerin organizmadan atılma süreleri dikkate alınmadığı zaman hayvansal orijinli besin maddelerinde kalıntı (rezidü) bırakırlar. Antibiyotiklerin gelişi güzel kullanılması, aşağıdaki riskleri meydana getirebilir. Antibiyotiklerin olumsuz etkileri, 1. Mikroorganizmalarda, özellikle patojen olanlarında direnç oluşturabilir. 2. İnsanlarda antibiyotik alerjisi oluşturabilir. Penisilin ile mastitis tedavisi gören ineklerin sütlerini içen penisiline duyarlı kişilerde alerjiler görülmüştür. 3. Sütlerdeki antibiyotik kalıntıları, süt ürünlerinin yapımında kullanılan starter kültürlerin üremesini engelleyerek ekonomik kayıplara neden olabilir. 4. Hayvansal orijinli gıdalarda bulunan antibiyotik kalıntıları çeşitli patojen mikroorganizmaları baskı altında tuttuğu için, bu tür gıdaların bakteriyolojik laboratuar analizlerinde yanlış değerlendirmelere neden olabilmektedir. Özellikle salmonellalar antibiyotiklerin etkisi altında maske edilir. Dolayısıyla salmonella gibi patojen etkenler ette mevcut oldukları halde tespit edilememeleri veteriner halk sağlığı açısından oldukça büyük tehlike yaratır.